Ruunaw taenaw Lapi 4 ( four ways of solving problems )

       Syntawnaw( memory), Hawnaw( intelligence), Bya( mouth) , Thinglung( soul)
        
                Laephi vaw mihhaw hae miakaw nih  ruunaw tae kho nawla ahoi fua  a cihae paw thongnaw (power )  tu vapaw kiacu ( reason ) a thua cipaw kha tua ( think ) laza, khah e kha hae la ( discovery)  cipaw khah nih a thua .
         Amah min nih heh e tuanaw hae kya hyn myarya a zyn  hae.Tuh e tuanaw, mihhaw hae nih a maa haepaw lapi 4 tu  yng min zemah a hoi bua raveh awh paw nih thua.  Tuthuakiacuze nin ta kyh  a tung awh paw ruunaw hae kya hin tuh e lapi 4 hae tu ruunaw taenaw la maa bua thah vae awh si.
Ruunaw taenawpaw lapi 4 hae tu: 


 
1. Syntawnaw( Memory):  yng min nih ruunaw tae kho naw, a zua ku vae awhze syntawnaw maa la paw kha zua ku la. Ruunaw a tung vae awhze a ryn lya e a tung paw ruunaw te loku tou loku khyh tou, vatemou tae la cipaw kha a ryn lya e a syntawpaw te tua se la vae. A ryn lya e a syntawpaw te a loku la vae khyh te myarya alae la thua vaezetu a syntawnaw nih yng bum kho vae ngaw khyh.
 
2. Hawnaw ( intelligence ): yng min nih zua ku lapaw tu a thawpaw lapi fui te ruunaw tae kho naw kha zua ku lavae vatawmacize a syntawpaw te a loku vae khyh kia cu. Thualaze vate ma ka ci ngaw cipaw kha hawnaw maa te acapaw lapi te tua la vae, tute kyhzaw ka cize myn ahoi ngaw cite a cipaw lapi kha ae muih ngaw awh za khah e kha te ruunaw tae kho naw la maa la paw khah zua ku la vae.
 
3. Bya ( mouth): ccungcaw miakaw nih a tinre ( ablyng ) kha ka ryh  nyn kho la cite thua thya khyh. Thuakiacuze bya kha maa te minhae kyala khe khia ku la  hae .Yng min nih khia ku la hae paw tu  athya hae paw, ahaw hae paw, ba hae, saya hae, nu te paw hae, nynli hae paw , thuakhyhze cauk kya fui la, bunnaw a mawi kho naw ngaw mia kaw khah khia la hae. Hin kya te ruunaw tae naw lapaw lapi kha  minhae kya te mawi kho la.
 
4. Thinglung( soul): yng min nih ze mah tuanaw nynn vae khyh la thuaze Pachia kala khe thinglung cah cin te naekulaza sawsa kute ruunaw tae kho naw la paw kha ngia ku la.
         A vaw la e lapi 4 hae hynh te nih laephi vaw e ruunaw vawsaw naw mia kaw hae hynh tae kho a thua. Mihaw hae mia kaw  nih heh e hynh nih a maa hae. Alei paw te adih paw ruunaw hae mia kaw kya hin, heh e hae hynh te nih a tae hae. Yng min blyng zemah heh e hynh cyh kha kheh kya tu a maa cyh awh a yng ngaw. A tu te mala a tung awh  paw mia kaw kya, heh e tuanaw hynh cyh ta kyh kya maa kho naw la zua ku la.  
Vate mah maa la ci paw kha tousenaw vaho awh hin la:
 
Na kha Dili te Ailleu la na ceh ry va ci kuh sah!
 
1. Syntawnaw: Ailleu la kha na cia ba khyh kia cuze na syntawnaw yng khyh.
 
2. Hawnaw: Lapi kya a pya hae paw ccaw kha do lazah hawnaw kha maa la vae. Lapi maw tuh phe a vae( lost ) va ci kuh hin sah!
 
3. Bya: Yng min nih ccungcaw hae kha vate mah cia la cipaw kha bua khia ku ki la hae, Khuazi thua za, ccungcaw maw yng khyh vah ci kawh hin sa zemah!
 
4. Thinglung: Hong laza sawsa ku te Pachia ka la ngia kula, vate mah cia la cipaw kha a roo maw ze phe ae nyng ki ngaw.
      Heh e ruunaw tae kho naw  lapi 4  hae hynh a maa thya la awh thuazetu phe a ruu paw ruunaw hae maw kha a tae kho ngaw awhza a tua ku awh haw te ah ee naw kya ae thua kho ngaw awh.

Motivation ccauk kya e a hoi fua naw te pya thui paw nih thua.
Comments are welcome.